Tê bì là một trong những triệu chứng thần kinh phổ biến nhất, có thể xuất hiện thoáng qua hoặc kéo dài dai dẳng, ảnh hưởng đến chất lượng sống và khả năng vận động của người bệnh. Tình trạng này đôi khi đơn thuần là do mỏi mệt tạm thời, nhưng cũng có thể là biểu hiện sớm của các rối loạn thần kinh hoặc tuần hoàn nguy hiểm.
“Bà Lan, 67 tuổi, ban đầu chỉ nghĩ việc tê chân tay là do tuổi già. Nhưng sau vài tháng, bà được chẩn đoán bị bệnh thần kinh ngoại biên do tiểu đường – nếu không phát hiện sớm, có thể mất cảm giác vĩnh viễn.”
Theo các chuyên gia thần kinh tại Bệnh viện Chợ Rẫy, tình trạng tê bì nếu kéo dài hoặc kèm theo các dấu hiệu bất thường khác có thể là tín hiệu cảnh báo sớm của bệnh lý cần được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
Tê Bì Là Gì?
Cảm giác tê bì là gì?
Tê bì là cảm giác mất hoặc giảm cảm giác ở một vùng da, thường được mô tả như “kim châm”, “châm chích” hay “kiến bò”. Tình trạng này có thể xuất hiện ở tay, chân, mặt hoặc các khu vực khác trên cơ thể. Đây là phản ứng của hệ thần kinh khi dẫn truyền tín hiệu bị gián đoạn.
Phân biệt tê bì sinh lý và bệnh lý
- Tê bì sinh lý: Thường xảy ra sau khi giữ một tư thế lâu, gây chèn ép tạm thời dây thần kinh hoặc mạch máu. Ví dụ: ngồi vắt chân quá lâu hoặc nằm đè lên tay.
- Tê bì bệnh lý: Là hiện tượng xảy ra thường xuyên, kéo dài, đôi khi không rõ nguyên nhân và kèm theo các dấu hiệu thần kinh khác. Đây có thể là biểu hiện của tổn thương thần kinh, bệnh lý cột sống, đái tháo đường, hay rối loạn mạch máu não.
Nguyên Nhân Gây Tê Bì
Nguyên nhân tạm thời, không nguy hiểm
Trong nhiều trường hợp, tê bì là phản ứng bình thường của cơ thể. Những nguyên nhân sinh lý bao gồm:
- Giữ tư thế tĩnh quá lâu gây chèn ép mạch máu
- Lạnh đột ngột khiến mạch máu co lại
- Thiếu nước hoặc thiếu vi chất như Kali, Magie
- Phản ứng sau vận động quá sức
Những trường hợp này thường hồi phục sau vài phút nghỉ ngơi hoặc thay đổi tư thế.
Nguyên nhân bệnh lý nghiêm trọng
Tê bì kéo dài có thể là biểu hiện của nhiều bệnh lý khác nhau, bao gồm:
Rối loạn tuần hoàn máu
Thiếu máu đến chi do bệnh tim mạch hoặc xơ vữa động mạch có thể gây ra hiện tượng tê bì, đặc biệt ở người cao tuổi. Khi lưu thông máu bị hạn chế, các tế bào thần kinh sẽ phản ứng bằng cách tạo ra cảm giác dị cảm như tê hoặc châm chích.
Tổn thương thần kinh ngoại biên
Đây là nguyên nhân phổ biến gây tê bì kéo dài, đặc biệt ở bệnh nhân đái tháo đường, nghiện rượu, hoặc do nhiễm độc kim loại nặng.
Trích lời BS.CKI Nguyễn Văn Bảo – chuyên gia thần kinh: “Tổn thương thần kinh ngoại biên khiến các dây thần kinh không thể truyền tín hiệu cảm giác một cách chính xác, từ đó gây ra hiện tượng tê bì dai dẳng.”
Bệnh tiểu đường
Khoảng 60-70% bệnh nhân tiểu đường type 2 sẽ gặp phải tình trạng tê bì chân tay do biến chứng thần kinh ngoại biên. Triệu chứng thường khởi phát ở ngón chân và lan dần lên.
Thoát vị đĩa đệm, chèn ép rễ thần kinh
Thoát vị đĩa đệm vùng cổ hoặc thắt lưng có thể chèn ép các rễ thần kinh, gây đau và tê bì lan xuống tay hoặc chân. Đây là nguyên nhân phổ biến ở người làm việc văn phòng hoặc vận động nặng.
Triệu Chứng Đi Kèm Cần Lưu Ý
Tê bì kéo dài, không rõ nguyên nhân
Tê kéo dài trên 1 tuần, không cải thiện khi nghỉ ngơi, đặc biệt nếu lặp lại nhiều lần ở cùng một vị trí có thể là dấu hiệu cảnh báo bệnh lý thần kinh.
Yếu cơ, mất cảm giác, đau nhức
Ngoài cảm giác tê, nếu kèm theo hiện tượng yếu cơ, không kiểm soát được động tác hoặc mất phản xạ, người bệnh cần đi khám sớm. Đây là những dấu hiệu cho thấy dây thần kinh đã bị tổn thương nghiêm trọng.
Tê bì kèm chóng mặt, nói ngọng
Tình trạng này có thể là dấu hiệu của đột quỵ thoáng qua (TIA) hoặc đột quỵ thực sự. Đặc biệt nếu xuất hiện đột ngột, kèm méo miệng, liệt nửa người, cần gọi cấp cứu ngay lập tức.
Khi Nào Cần Đi Khám?
Dấu hiệu cảnh báo tình trạng nghiêm trọng
Bạn nên đến gặp bác sĩ khi:
- Tê bì kéo dài hơn một tuần, không thuyên giảm
- Tê kèm yếu cơ, co giật hoặc đau lan theo dây thần kinh
- Xuất hiện đồng thời các triệu chứng thần kinh khác như nói ngọng, chóng mặt, mất ý thức
- Tiền sử mắc các bệnh mãn tính như đái tháo đường, cao huyết áp
Lịch sử bệnh lý liên quan cần lưu ý
Nếu bạn có tiền sử bệnh thần kinh, rối loạn chuyển hóa, hoặc từng chấn thương cột sống, khả năng cao nguyên nhân gây tê bì có liên quan đến bệnh lý nền. Việc chẩn đoán và can thiệp sớm sẽ giúp hạn chế biến chứng.
Chẩn Đoán Và Xét Nghiệm
Khám lâm sàng thần kinh
Bác sĩ sẽ kiểm tra phản xạ, vận động, cảm giác ở các chi. Các dấu hiệu mất phản xạ, giảm cảm giác hay yếu cơ sẽ giúp định hướng chẩn đoán nguyên nhân tổn thương thần kinh trung ương hoặc ngoại biên.
Xét nghiệm máu
Một số xét nghiệm máu thường được chỉ định bao gồm:
- Đường huyết – kiểm tra biến chứng thần kinh do tiểu đường
- Vitamin B12 – thiếu hụt gây tổn thương vỏ myelin thần kinh
- Chức năng gan thận – đánh giá tích tụ độc tố thần kinh
Điện cơ và chụp cộng hưởng từ (MRI)
Điện cơ (EMG) giúp phát hiện sớm tổn thương dây thần kinh ngoại biên. MRI được dùng để xác định các tổn thương chèn ép rễ thần kinh do thoát vị đĩa đệm hoặc u thần kinh.
Điều Trị Tê Bì Hiệu Quả
Điều trị nguyên nhân gốc rễ
Việc điều trị tê bì cần căn cứ vào nguyên nhân cụ thể:
- Do tiểu đường: kiểm soát đường huyết tốt và sử dụng thuốc bảo vệ thần kinh
- Do thiếu vitamin: bổ sung vitamin nhóm B, đặc biệt là B1, B6, B12
- Do thoát vị đĩa đệm: điều trị nội khoa, vật lý trị liệu hoặc phẫu thuật khi cần
Vật lý trị liệu và phục hồi chức năng
Bài tập phục hồi vận động, xoa bóp, kéo giãn cơ và các phương pháp điện xung, chiếu tia hồng ngoại giúp cải thiện lưu thông máu, giảm đau và phục hồi cảm giác vùng bị tê.
Thuốc hỗ trợ thần kinh, vitamin nhóm B
Các thuốc như mecobalamin, alpha-lipoic acid, gabapentin được sử dụng phổ biến trong điều trị tê bì do thần kinh ngoại biên. Vitamin B1, B6, B12 là các dưỡng chất không thể thiếu trong quá trình tái tạo vỏ bao myelin của dây thần kinh.
Phòng Ngừa Tình Trạng Tê Bì
Thay đổi lối sống lành mạnh
Thực hiện lối sống lành mạnh là cách phòng ngừa hiệu quả các nguyên nhân dẫn đến tê bì, đặc biệt ở người làm việc văn phòng hoặc người lớn tuổi:
- Tránh ngồi lâu một tư thế
- Thường xuyên vận động, vươn vai nhẹ nhàng
- Không hút thuốc, hạn chế rượu bia
Bài tập vận động nhẹ nhàng
Các động tác yoga, đi bộ nhẹ nhàng, bài tập tăng cường lưu thông máu và kéo giãn dây thần kinh nên được thực hiện mỗi ngày từ 20–30 phút.
Dinh dưỡng hợp lý và bổ sung vi chất
Chế độ ăn giàu vitamin nhóm B (gan, trứng, cá hồi, sữa chua), omega-3 (cá béo, hạt lanh), khoáng chất như magie và kali sẽ giúp bảo vệ và nuôi dưỡng hệ thần kinh khỏe mạnh.
Kết Luận: Không Nên Xem Nhẹ Triệu Chứng Tê Bì
Theo dõi dấu hiệu cơ thể và khám đúng lúc
Tê bì có thể là biểu hiện bình thường hoặc là triệu chứng cảnh báo bệnh lý thần kinh nguy hiểm. Việc nhận biết đúng, đi khám sớm và điều trị kịp thời sẽ giúp ngăn ngừa biến chứng lâu dài.
Chủ động điều chỉnh lối sống
Giữ lối sống lành mạnh, bổ sung dưỡng chất hợp lý và vận động khoa học chính là “liều thuốc” tự nhiên tốt nhất để phòng ngừa tình trạng tê bì hiệu quả.
Câu Hỏi Thường Gặp Về Tê Bì (FAQ)
Tê bì có tự khỏi không?
Có, nếu nguyên nhân là sinh lý như ngồi sai tư thế hoặc lạnh đột ngột. Tuy nhiên, nếu kéo dài hoặc kèm triệu chứng khác, cần khám để xác định bệnh lý nền.
Tê bì có phải do thiếu canxi không?
Thiếu canxi có thể gây co rút cơ, nhưng tê bì thường liên quan nhiều hơn đến thiếu vitamin B12, rối loạn tuần hoàn hoặc tổn thương thần kinh.
Tê tay khi ngủ có nguy hiểm không?
Nếu chỉ xảy ra đôi khi, có thể do đè ép lên tay. Tuy nhiên, nếu liên tục hoặc khiến bạn thức giấc nhiều lần, nên đi kiểm tra để loại trừ chèn ép thần kinh do thoát vị đĩa đệm cổ hoặc hội chứng ống cổ tay.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.