U tế bào Schwann (Schwannoma) là một trong những khối u lành tính phổ biến nhất của hệ thần kinh ngoại biên, nhưng lại thường bị bỏ qua do triệu chứng âm thầm, tiến triển chậm. Với sự phát triển của các phương tiện chẩn đoán hình ảnh hiện đại, việc phát hiện và điều trị sớm Schwannoma đã trở nên khả thi hơn bao giờ hết. Tuy nhiên, kiến thức của cộng đồng về căn bệnh này vẫn còn hạn chế. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về căn bệnh này từ nguyên nhân, triệu chứng, đến phương pháp điều trị tối ưu nhất.
1. U tế bào Schwann là gì?
1.1 Tế bào Schwann và vai trò trong hệ thần kinh
Tế bào Schwann là loại tế bào chuyên biệt bao quanh sợi thần kinh trong hệ thần kinh ngoại biên. Chúng đóng vai trò sản xuất myelin – lớp vỏ bọc cách điện giúp dẫn truyền xung thần kinh nhanh và hiệu quả.
Khi một tế bào Schwann phát triển bất thường và không kiểm soát, nó có thể tạo thành khối u – gọi là Schwannoma. Vì u này phát triển chậm, không xâm lấn mô xung quanh nên phần lớn được coi là u lành tính.
1.2 U Schwann phát triển như thế nào?
Schwannoma thường xuất hiện dọc theo các dây thần kinh ngoại biên, đặc biệt là các dây thần kinh sọ như dây thần kinh thính giác (dây VIII), dây thần kinh mặt (dây VII) hoặc dây thần kinh cột sống. Khi khối u lớn dần, nó chèn ép lên dây thần kinh gốc, gây ra nhiều triệu chứng về cảm giác hoặc vận động tùy theo vị trí bị ảnh hưởng.
1.3 Phân loại Schwannoma
- U Schwann đơn độc: Dạng phổ biến nhất, thường xuất hiện ở người trưởng thành, không liên quan đến di truyền.
- U Schwann liên quan đến u sợi thần kinh (NF2): Thường có nhiều khối u, liên quan đến rối loạn di truyền hiếm gặp.
- Schwannoma ác tính (MPNST): Cực kỳ hiếm, chiếm
2. Triệu chứng của u Schwann
2.1 Các dấu hiệu thường gặp
Do tiến triển chậm, Schwannoma thường không gây ra triệu chứng trong giai đoạn đầu. Tuy nhiên, khi khối u lớn dần và chèn ép dây thần kinh hoặc các cấu trúc lân cận, người bệnh có thể gặp các biểu hiện sau:
- Tê hoặc đau âm ỉ theo đường đi của dây thần kinh
- Giảm cảm giác vùng chi hoặc mặt
- Yếu cơ hoặc co giật nhẹ
- Ù tai, mất thính lực nếu u nằm ở dây thần kinh số VIII
2.2 Biểu hiện tùy theo vị trí khối u
| Vị trí u Schwann | Triệu chứng thường gặp |
|---|---|
| Cột sống | Đau lưng, yếu hoặc mất cảm giác chi, rối loạn tiểu tiện |
| Đầu và cổ | Khối sưng vùng cổ, nói khó, nuốt nghẹn, yếu mặt |
| Thính giác (u dây VIII) | Ù tai, chóng mặt, giảm thính lực, mất thăng bằng |
“Tôi bị ù tai kéo dài gần 6 tháng, ban đầu nghĩ do viêm tai giữa. Nhưng sau khi đi chụp MRI, bác sĩ phát hiện tôi có u Schwann dây thần kinh số VIII. Nhờ phát hiện sớm và phẫu thuật, tôi đã phục hồi tốt mà không bị ảnh hưởng đến khả năng nghe.”
– Trần Hồng Ngọc, 42 tuổi, TP.HCM
3. Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ
3.1 Nguyên nhân hình thành u Schwann
Cho đến nay, nguyên nhân chính xác gây ra sự tăng sinh bất thường của tế bào Schwann vẫn chưa được xác định rõ. Tuy nhiên, các nhà khoa học tin rằng đột biến gen liên quan đến kiểm soát sự phát triển tế bào là yếu tố then chốt.
3.2 Các yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh
- Di truyền: Người mắc hội chứng Neurofibromatosis type 2 (NF2) có nguy cơ cao hình thành nhiều khối u Schwann.
- Tiền sử gia đình: Nếu trong gia đình có người bị Schwannoma hoặc NF2, nguy cơ mắc bệnh cao hơn.
- Tiếp xúc tia xạ: Một số nghiên cứu cho thấy phơi nhiễm tia xạ liều cao có thể liên quan đến sự hình thành khối u thần kinh.
4. Chẩn đoán u Schwann
4.1 Khám lâm sàng thần kinh
Bác sĩ sẽ kiểm tra phản xạ, vận động, cảm giác và các dấu hiệu thần kinh khu trú để định vị vùng nghi ngờ tổn thương. Khối u lớn có thể sờ thấy nếu nằm ở ngoại biên như vùng cổ, cánh tay, lưng.
4.2 Cận lâm sàng cần thiết
- MRI (Cộng hưởng từ): Là phương pháp tối ưu nhất, giúp xác định vị trí, kích thước và đặc điểm khối u.
- CT Scan: Hữu ích trong đánh giá tổn thương liên quan đến xương hoặc trong trường hợp chống chỉ định MRI.
- Sinh thiết mô: Trong trường hợp cần xác định bản chất u, đặc biệt khi nghi ngờ u ác tính.
5. Điều trị u tế bào Schwann
5.1 Phẫu thuật cắt bỏ u
Đây là phương pháp điều trị phổ biến và hiệu quả nhất. Mục tiêu là loại bỏ hoàn toàn khối u mà không làm tổn thương dây thần kinh liên quan. Trong tay bác sĩ phẫu thuật thần kinh giàu kinh nghiệm, tỷ lệ biến chứng rất thấp.
5.2 Theo dõi không can thiệp
Đối với các khối u nhỏ, không gây triệu chứng, đặc biệt ở người cao tuổi hoặc có bệnh nền phức tạp, bác sĩ có thể chỉ định theo dõi định kỳ bằng MRI để đánh giá tiến triển khối u.
5.3 Xạ trị hoặc xạ phẫu (Gamma Knife)
Với những khối u khó tiếp cận hoặc bệnh nhân không thể phẫu thuật do nguy cơ cao, phương pháp xạ trị định vị lập thể (SRS) như Gamma Knife có thể được lựa chọn. Đây là kỹ thuật sử dụng chùm tia năng lượng cao để phá hủy mô u một cách chính xác mà không cần phẫu thuật mở.
Hiệu quả của Gamma Knife trong kiểm soát kích thước Schwannoma lên đến 90%, đặc biệt hiệu quả với u thần kinh thính giác kích thước dưới 3 cm.
5.4 Biến chứng sau điều trị
- Tê bì, yếu cơ do tổn thương dây thần kinh trong quá trình phẫu thuật
- Mất thính lực tạm thời hoặc vĩnh viễn (nếu can thiệp vào dây VIII)
- Rò dịch não tủy, nhiễm trùng sau mổ (hiếm gặp)
Đa số bệnh nhân phục hồi tốt sau điều trị nếu được theo dõi đúng và tập phục hồi chức năng sau mổ.
6. Phân biệt u Schwann với các bệnh lý khác
6.1 So sánh với u sợi thần kinh (Neurofibroma)
| Đặc điểm | U Schwann | U sợi thần kinh |
|---|---|---|
| Bản chất | Phát sinh từ tế bào Schwann, bao bọc dây thần kinh | Phát sinh từ nhiều loại tế bào thần kinh |
| Tính chất | Thường đơn độc, ranh giới rõ | Thường đa ổ, ranh giới không rõ |
| Liên quan di truyền | NF2 | NF1 |
| Khả năng ác tính | Rất hiếm | Cao hơn nếu có NF1 |
6.2 Phân biệt với u ác thần kinh ngoại biên (MPNST)
MPNST là dạng ung thư hiếm của hệ thần kinh ngoại biên. Khác với Schwannoma, MPNST phát triển nhanh, xâm lấn mạnh, thường gây đau dữ dội, yếu liệt nhanh chóng và tiên lượng xấu hơn.
Việc phân biệt dựa trên đặc điểm lâm sàng, hình ảnh học và nhất là sinh thiết mô.
7. Tiên lượng và khả năng tái phát
7.1 Tỷ lệ tái phát
Sau phẫu thuật triệt để, Schwannoma có tỷ lệ tái phát rất thấp, dưới 5%. Tái phát thường gặp nếu u không được cắt bỏ hoàn toàn hoặc xuất hiện trong bối cảnh bệnh lý di truyền (NF2).
7.2 U Schwann có thể trở thành ung thư không?
Rất hiếm khi Schwannoma là ác tính. Tỷ lệ chuyển dạng ác tính
7.3 Chăm sóc sau điều trị
- Kiểm tra MRI định kỳ sau 6 – 12 tháng
- Phục hồi chức năng vận động, đặc biệt nếu u ảnh hưởng đến vận động hoặc thính giác
- Theo dõi dấu hiệu thần kinh bất thường mới xuất hiện
8. Khi nào cần đến gặp bác sĩ?
8.1 Các dấu hiệu cảnh báo
Nếu bạn gặp các triệu chứng như sau, hãy đến cơ sở y tế để được thăm khám:
- Tê bì kéo dài không rõ nguyên nhân
- Yếu cơ, giảm vận động ở tay, chân
- Ù tai, giảm thính lực, chóng mặt
- Khối u cứng, tăng dần kích thước
8.2 Lưu ý cho người bệnh và người chăm sóc
Người bệnh sau điều trị cần được hỗ trợ tâm lý, kiểm tra định kỳ và tập phục hồi chức năng hợp lý. Đặc biệt trong các trường hợp có yếu tố di truyền, cần tư vấn di truyền và tầm soát sớm cho người thân.
9. Kết luận
U tế bào Schwann (Schwannoma) là bệnh lý lành tính của hệ thần kinh ngoại biên, thường tiến triển âm thầm và được phát hiện muộn. Tuy nhiên, nhờ tiến bộ trong chẩn đoán hình ảnh và kỹ thuật phẫu thuật hiện đại, đa số bệnh nhân có thể điều trị hiệu quả và hồi phục tốt.
Việc nâng cao nhận thức, chủ động khám khi có triệu chứng bất thường là chìa khóa giúp phòng tránh biến chứng và giảm thiểu tái phát. Tại ThuVienBenh.com, bạn có thể tìm thấy tất cả thông tin y khoa cần thiết – từ triệu chứng, chẩn đoán đến phương pháp điều trị – được cập nhật chính xác, dễ hiểu, đáng tin cậy.
10. Câu hỏi thường gặp (FAQ)
U Schwann có nguy hiểm không?
U Schwann thường lành tính, tiến triển chậm và điều trị dễ dàng nếu phát hiện sớm. Tuy nhiên, nếu chèn ép lên cấu trúc quan trọng như dây thần kinh sọ, cột sống, có thể gây biến chứng nghiêm trọng.
U Schwann có tự khỏi không?
Không. Schwannoma không tự biến mất. Tuy nhiên, có thể theo dõi không can thiệp nếu u nhỏ, không triệu chứng và không phát triển thêm.
U Schwann có liên quan đến di truyền không?
Có, đặc biệt trong hội chứng Neurofibromatosis type 2 (NF2). Trong trường hợp này, người bệnh có thể có nhiều Schwannoma trên toàn bộ cơ thể.
Chi phí điều trị Schwannoma khoảng bao nhiêu?
Tùy thuộc vào phương pháp điều trị (phẫu thuật, xạ trị), vị trí khối u và cơ sở y tế, chi phí có thể dao động từ vài triệu đến vài chục triệu đồng.
Tôi nên khám ở đâu khi nghi ngờ có Schwannoma?
Bạn nên đến các bệnh viện có chuyên khoa thần kinh hoặc phẫu thuật thần kinh uy tín để được chẩn đoán chính xác bằng MRI và có kế hoạch điều trị phù hợp.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.