Hội chứng Guillain-Barré (GBS) là một trong những rối loạn thần kinh cấp tính nguy hiểm, có thể khiến người bệnh rơi vào tình trạng liệt toàn thân chỉ sau vài ngày. Dù hiếm gặp, nhưng nếu không phát hiện và điều trị kịp thời, GBS có thể dẫn đến suy hô hấp, tổn thương thần kinh vĩnh viễn hoặc tử vong.
Bài viết này cung cấp cho bạn cái nhìn toàn diện và cập nhật nhất về GBS: từ nguyên nhân, triệu chứng, cách chẩn đoán đến các phương pháp điều trị và tiên lượng hồi phục, dựa trên các nghiên cứu y học uy tín và kinh nghiệm lâm sàng thực tế.
Hội chứng Guillain-Barré là gì?
Guillain-Barré là một bệnh tự miễn cấp tính hiếm gặp, trong đó hệ miễn dịch tấn công nhầm vào bao myelin hoặc sợi trục của các dây thần kinh ngoại biên. Hậu quả là gây viêm và gián đoạn dẫn truyền thần kinh, dẫn đến yếu cơ, liệt, rối loạn cảm giác và tự chủ.
GBS được mô tả lần đầu tiên bởi các bác sĩ người Pháp Georges Guillain và Jean Alexandre Barré vào năm 1916. Tỷ lệ mắc ước tính khoảng 1 – 2 ca trên 100.000 dân mỗi năm, phổ biến hơn ở nam giới và người lớn tuổi.
Các thể lâm sàng của GBS
- Thể tổn thương myelin (AIDP): Phổ biến nhất tại châu Âu và Bắc Mỹ. Gây mất phản xạ, yếu cơ đối xứng, lan từ chi dưới lên chi trên.
- Thể tổn thương sợi trục (AMAN, AMSAN): Thường gặp ở châu Á và Trung Mỹ, diễn tiến nhanh và nặng hơn.
- Hội chứng Miller Fisher: Hiếm gặp, biểu hiện bằng liệt các cơ vận nhãn, mất phối hợp và mất phản xạ.
Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ
Cho đến nay, nguyên nhân chính xác gây ra GBS vẫn chưa được xác định rõ ràng. Tuy nhiên, khoảng 2/3 trường hợp xuất hiện sau một đợt nhiễm khuẩn hoặc nhiễm virus, như:
- Campylobacter jejuni: Vi khuẩn đường ruột thường gặp nhất liên quan đến GBS.
- Virus Epstein-Barr (EBV), Cytomegalovirus (CMV), Zika virus: Các virus này có thể khởi phát đáp ứng miễn dịch bất thường.
- Tiêm vaccine hoặc phẫu thuật gần đây: Một số trường hợp được ghi nhận sau tiêm chủng, tuy hiếm và không phổ biến.
Bên cạnh đó, các yếu tố làm tăng nguy cơ mắc GBS bao gồm:
- Tuổi trung niên hoặc cao tuổi
- Nam giới
- Tiền sử nhiễm trùng hô hấp hoặc tiêu hóa gần đây
- Bệnh lý tự miễn khác
“GBS là ví dụ điển hình của bệnh lý tự miễn cấp tính cần được chẩn đoán và xử trí sớm. Điều đáng mừng là nếu được điều trị kịp thời, đa phần bệnh nhân có thể hồi phục gần như hoàn toàn.” – TS.BS Nguyễn Thị Lan, chuyên gia thần kinh Bệnh viện Bạch Mai
Dấu hiệu và triệu chứng nhận biết
Triệu chứng của GBS có thể tiến triển rất nhanh, từ vài giờ đến vài ngày. Điển hình là tình trạng yếu cơ đối xứng hai bên, bắt đầu từ chân và lan dần lên, đi kèm các biểu hiện sau:
1. Yếu cơ và liệt
- Yếu chi dưới → lan đến chi trên, cơ mặt, cơ hô hấp
- Khó đứng vững, đi lại, nhấc chân hoặc cầm nắm vật
- Trường hợp nặng có thể gây liệt toàn thân và suy hô hấp
2. Rối loạn cảm giác
- Tê bì, ngứa ran đầu ngón tay, chân
- Đau cơ, đau rễ thần kinh (nhất là vùng thắt lưng)
3. Rối loạn thần kinh thực vật
- Huyết áp dao động, nhịp tim nhanh hoặc chậm bất thường
- Rối loạn tiêu hóa: táo bón, bí tiểu
- Đổ mồ hôi nhiều hoặc mất điều hòa thân nhiệt
4. Các dấu hiệu cảnh báo nguy hiểm
- Khó thở, hụt hơi khi nằm
- Nói ngọng, nuốt khó, chảy nước dãi
- Yếu nhanh chóng trong vòng 24 – 48 giờ
Phân biệt GBS với các bệnh lý khác
Do triệu chứng GBS khá đa dạng và dễ nhầm với các rối loạn thần kinh khác, nên cần lưu ý phân biệt với:
| Bệnh lý | Đặc điểm phân biệt |
|---|---|
| Viêm tủy cắt ngang | Yếu liệt không đối xứng, rối loạn cơ vòng rõ, tổn thương khu trú ở tủy sống |
| Myasthenia Gravis | Yếu cơ dao động, nặng dần trong ngày, không mất phản xạ |
| Viêm đa dây thần kinh do tiểu đường | Khởi phát chậm, tiến triển mạn tính, không cấp tính như GBS |
Phần tiếp theo của bài viết sẽ đi sâu vào chẩn đoán, điều trị và tiên lượng hội chứng Guillain-Barré, giúp bạn hiểu rõ hơn cách thức xử lý và phục hồi trong thực tế lâm sàng.
Chẩn đoán hội chứng Guillain-Barré
Chẩn đoán GBS chủ yếu dựa vào lâm sàng, nhưng cần kết hợp với các xét nghiệm hỗ trợ để xác nhận và loại trừ các bệnh lý tương tự. Do diễn tiến bệnh nhanh, việc chẩn đoán sớm có thể cải thiện tiên lượng và giúp bắt đầu điều trị kịp thời.
1. Khám lâm sàng thần kinh
- Yếu cơ đối xứng tiến triển, bắt đầu từ chi dưới
- Giảm hoặc mất phản xạ gân xương
- Không có tổn thương não hoặc rối loạn ý thức
2. Các xét nghiệm cận lâm sàng
- Chọc dịch não tủy (CSF): Protein tăng cao trong khi số lượng tế bào bình thường (dấu hiệu ly giải albumin-tế bào).
- Điện cơ (EMG) và đo dẫn truyền thần kinh (NCS): Phát hiện các bất thường như giảm tốc độ dẫn truyền, block dẫn truyền hoặc mất tín hiệu gợi ý tổn thương myelin hoặc sợi trục.
- Xét nghiệm máu: Loại trừ nguyên nhân nhiễm trùng, viêm, hoặc tự miễn khác.
Phương pháp điều trị hội chứng Guillain-Barré
GBS là một cấp cứu y khoa. Điều trị sớm giúp rút ngắn thời gian bệnh, giảm tỷ lệ biến chứng và tử vong. Hai phương pháp điều trị miễn dịch chính hiện nay là:
1. Truyền Immunoglobulin tĩnh mạch (IVIG)
Liệu pháp đầu tay được sử dụng phổ biến. Immunoglobulin được truyền trong vòng 5 ngày giúp ức chế phản ứng miễn dịch bất thường.
- Hiệu quả tương đương với thay huyết tương
- Dễ thực hiện và ít biến chứng hơn
2. Thay huyết tương (Plasmapheresis)
Loại bỏ các kháng thể tự miễn lưu hành trong huyết tương – nguyên nhân chính gây tổn thương thần kinh. Thường được thực hiện trong 5–6 lần, cách nhau vài ngày.
Các phương pháp hỗ trợ khác:
- Thở máy: Với những trường hợp liệt cơ hô hấp (20-30%)
- Vật lý trị liệu sớm: Giúp ngăn teo cơ và thúc đẩy phục hồi chức năng vận động
- Hỗ trợ tâm lý: Tránh lo âu, trầm cảm trong giai đoạn hồi phục dài
Tiên lượng và hồi phục
Phần lớn bệnh nhân GBS phục hồi tốt sau vài tháng đến một năm, nhưng quá trình này có thể khác nhau tùy theo thể bệnh, mức độ tổn thương và thời điểm điều trị.
Thống kê hồi phục và biến chứng:
- Khoảng 70-80% hồi phục hoàn toàn hoặc gần hoàn toàn
- Khoảng 10-15% có di chứng vĩnh viễn (yếu cơ, tê bì, đau thần kinh)
- 3-7% tử vong do suy hô hấp, nhiễm trùng hoặc rối loạn tim mạch
Các yếu tố tiên lượng xấu:
- Tuổi > 60
- Khởi phát triệu chứng nhanh (
- Phải thở máy
- Không cải thiện sau 4 tuần điều trị
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. Hội chứng Guillain-Barré có di truyền không?
Không. GBS không phải là bệnh di truyền mà là phản ứng tự miễn cấp tính thường sau nhiễm trùng.
2. Người bệnh có thể tái phát GBS không?
Khoảng 3-5% người bệnh có thể bị tái phát. Khi có triệu chứng nghi ngờ, cần đi khám ngay để xử trí sớm.
3. Sau điều trị, bao lâu thì hồi phục hoàn toàn?
Thời gian hồi phục dao động từ vài tuần đến hơn 1 năm, phụ thuộc vào mức độ tổn thương thần kinh và liệu pháp phục hồi chức năng.
4. GBS có liên quan đến tiêm vaccine không?
Một số trường hợp GBS được báo cáo sau tiêm vaccine, nhưng nguy cơ này rất thấp (khoảng 1-2/1.000.000) và lợi ích tiêm chủng vẫn lớn hơn nhiều.
Kết luận
Hội chứng Guillain-Barré là một rối loạn thần kinh nguy hiểm nhưng có thể hồi phục nếu được phát hiện và điều trị kịp thời. Điều quan trọng là nâng cao nhận thức cộng đồng và nhân viên y tế về các dấu hiệu nhận biết sớm. Ngoài điều trị cấp cứu, phục hồi chức năng và chăm sóc toàn diện đóng vai trò thiết yếu giúp người bệnh trở lại cuộc sống bình thường.
Hãy chủ động phòng ngừa các bệnh lý nhiễm trùng, duy trì sức khỏe miễn dịch tốt và đến khám sớm khi có biểu hiện bất thường về vận động hoặc cảm giác.
Gọi Hành Động (CTA)
Bạn hoặc người thân đang gặp các triệu chứng như yếu chi, tê bì, khó thở? Đừng chần chừ! Hãy đến ngay cơ sở y tế gần nhất để được thăm khám và điều trị kịp thời. Truy cập ThuVienBenh.com để cập nhật thêm nhiều kiến thức y học hữu ích khác từ đội ngũ chuyên gia đầu ngành.
📝Nguồn tài liệu: Chọn lọc từ nhiều nguồn y tế uy tín
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan. Vui lòng tham khảo ý kiến của Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.